Ranh giới trong các mối quan hệ hoạt động theo 2 cách: chúng hình thành cảm xúc lành mạnh, đồng thời được tạo ra bởi những người mang cảm xúc lành mạnh. Khi đặt ranh giới với những người thân thiết, bạn sẽ bắt đầu nhận thấy những biến chuyển đối với lòng tự tôn, sự tự tin, cân bằng về mặt cảm xúc và những giá trị khác. Và dù tin hay không, các ranh giới vẫn là điều nên xem trọng.
1. Ranh giới cá nhân là gì?
“Ranh giới lành mạnh của một cá nhân = Chịu trách nhiệm về hành động và cảm xúc của chính mình, nhưng KHÔNG chịu trách nhiệm cho hành động hoặc cảm xúc của người khác.”
Những cá nhân có ranh giới mờ nhạt chia thành 2 kiểu: người quá để tâm đến cảm xúc/hành động của người khác và ngược lại, người quá kỳ vọng người khác sẽ chú ý đến cảm xúc/hành động của mình. Điều thú vị là cả 2 kiểu người này thường bước vào một mối quan hệ với nhau.
Sau đây là một số ví dụ về ranh giới mờ nhạt:
- “Anh không thể đi chơi với bạn bè mà thiếu em được. Anh biết là em sẽ ghen thế nào mà. Anh ở nhà với em đi."
- "Xin lỗi mấy ông, tối nay tôi không đến được, bạn gái tôi sẽ giận dỗi nếu đi chơi mà không có cô ấy."
- “Công việc ở Sài Gòn rất phù hợp, nhưng tôi e rằng mẹ sẽ không chịu để tôi sống xa bà."
- “Chúng ta có thể hẹn hò nhưng hãy giữ bí mật với Linh được không? Linh sẽ ghen tị lắm vì vẫn chưa thể tìm được nửa kia."
Điều thường thấy trong mỗi tình huống trên là họ phải chịu trách nhiệm cho những cảm xúc/hành động không phải của bản thân, hoặc họ đang yêu cầu người khác quan tâm đến cảm xúc/hành động của mình.
2. Ranh giới cá nhân, lòng tự tôn và bản sắc
Ranh giới cá nhân và lòng tự tôn song hành với nhau. Người có lòng tự tôn cao thường có ranh giới cá nhân rõ ràng. Và học cách thiết lập ranh giới vững chắc là một cách xây dựng lòng tự tôn cho mình. Để thiết lập ranh giới này, chúng ta cần chịu trách nhiệm cho cảm xúc/hành động của mình và không đổ lỗi cho người khác.
Không những thế, ranh giới còn gắn liền với bản sắc cá nhân. Bạn không thể phát triển được bản sắc của mình nếu vẫn còn sót lại những mảng tối trách nhiệm cho cảm xúc và hành động của bản thân. Ai nên chịu trách nhiệm? Lỗi thuộc về bên nào? Và tại sao bạn phải làm những điều này?
Chẳng hạn, bạn rất yêu môn Judo nhưng không thể biến nó thành điểm nhấn của riêng mình. Bạn luôn đổ lỗi giáo viên cho việc mình không tiến bộ và cảm thấy tội lỗi mỗi khi đến lớp vì không muốn bỏ mặc vợ ở nhà một mình.
Judo chỉ là thứ bạn vẫn luyện tập nhưng không phải là một phần trong bản sắc của bạn. Nó trở thành công cụ vô nghĩa trong trò chơi tìm kiếm sự chấp nhận của xã hội, hơn là thoả mãn mong muốn thể hiện bản thân. Đó là sự lệ thuộc. Và việc phụ thuộc vào sự đồng thuận từ bên ngoài sẽ kéo lòng tự tôn xuống và giảm sút sức hút trong phong thái hành xử của bạn.
3. Tại sao ranh giới lại tốt cho bạn?
Ngoài việc thúc đẩy lòng tự tôn và củng cố ý thức về bản sắc, ranh giới cá nhân còn giúp cuộc sống trở nên dễ dàng hơn.
- Bạn không để mọi người lợi dụng mình.
- Bạn không phải khắc phục sự cố cho người khác, trừ khi thực sự muốn.
- Bạn không bao giờ phải đau đầu vì những thứ nhỏ nhặt từ phía gia đình, người yêu, bạn bè hay đồng nghiệp.
- Bạn chỉ đứng ngoài quan sát những người khác bị cuốn vào những vụ thị phi. Đã lâu lắm rồi bạn không bị rơi vào hoàn cảnh như thế nữa.
4. Vòng luẩn quẩn của ranh giới mong manh
Các vấn đề về ranh giới khó giải quyết nhất là ở cấp độ gia đình, bởi vì bạn sẽ không bao giờ có thể ngắt kết nối với bố mẹ mình. Nếu vấn đề ranh giới xảy ra trong gia đình thì rất có thể bạn cũng gặp vấn đề tương tự trong các mối quan hệ yêu đương của mình. Tuy nhiên, những mối quan hệ này sẽ là nơi tốt nhất để bắt đầu khắc phục vấn đề.
Con người thiếu hụt ranh giới bởi họ cảm thấy thiếu thốn sự quan tâm, hay thuật ngữ tâm lý gọi là tính phụ thuộc. Những người thiếu vắng tình cảm hoặc có xu hướng phụ thuộc rất cần tình yêu và sự quan tâm từ người khác. Để nhận được nó, họ sẵn sàng hy sinh bản sắc và xóa bỏ ranh giới của mình.
Nhiều người thường đổ lỗi cho người khác về cảm xúc/hành vi của bản thân bởi tin rằng nếu họ đặt những trách nhiệm này lên vai người đó, họ sẽ được bù đắp những thiếu thốn về mặt tình cảm. Mặt khác, một số người đón nhận việc đổ lỗi ấy từ người khác bởi họ luôn tìm cách giúp ai đó. Họ tin rằng nếu mình có thể “thay đổi” một người, bản thân sẽ nhận được hồi đáp và tình yêu hằng mong ước từ đối phương.
Kiểu người nạn nhân và giúp đỡ đều cùng chung một mức thăng hoa cảm xúc. Nó giống như liều thuốc gây nghiện cho mỗi bên. Họ sẽ dễ buồn chán hoặc thiếu “phản ứng hoá học” nếu phải ở trong mối quan hệ lành mạnh. Những người sở hữu ranh giới vững vàng không thể đáp ứng kỳ vọng đó.
Với vai người nạn nhân, điều đáng sợ nhất trong đời là phải chịu trách nhiệm cho cảm xúc và hành động của mình. Họ dành hầu hết thời gian để đổ lỗi cho người xung quanh để nhận được sự thương yêu và quan tâm từ người khác. Buông bỏ thói quen này là một điều rất kinh khủng với họ. Với vai người giúp đỡ, việc khó khăn nhất là ngừng can thiệp vào vấn đề của người khác và cố gắng khiến họ vui vẻ, hài lòng. Họ dành cả đời chỉ để cảm nhận được tình yêu từ việc giúp đỡ hoặc mang lại lợi ích cho ai đó. Vì vậy, từ bỏ nhu cầu này cũng đáng sợ với họ không kém. Chỉ khi bắt đầu xây dựng lòng tự tôn của mình, họ mới có thể tự bù đắp thiếu thốn và trở nên độc lập.
Comments